fbpx

Przemyślany krok czy reakcja na kryzys – psychologia drop-outu

  • gallery

Decyzja o rezygnacji ze studiów należy do najbardziej wymagających i obciążających emocjonalnie momentów w życiu studenta. Silna presja społeczna oraz oczekiwania otoczenia sprawiają, że decyzja ta bywa postrzegana jako osobista porażka. Problem ten, określany mianem „drop-outu”, który dotyka wielu studentów.Według raportu Zjawisko drop-outu na polskich uczelniach, w latach 2012–2020 aż cztery na dziesięciu studentów rozpoczynających studia postanowiło jednak zrezygnować. Skuteczne działania ograniczające ten trend wymagają zrozumienia mechanizmów psychologicznych, które go warunkują. Dopiero wtedy można odróżnić, czy decyzja o przerwaniu studiów wynikała ze świadomego, przemyślanego wyboru, czy z chwilowego załamania.

Główne powody porzucania studiów

Otoczenie nierzadko postrzega odejście z uczelni jako oznakę braku motywacji lub niechęci do wysiłk, choć w rzeczywistości sytuacja bywa znacznie bardziej złożona. Rezygnacja z nauki zazwyczaj nie wynika tylko i wyłącznie z pojedynczego bodźca, to raczej konsekwencja nagromadzenia problemów, które wywołują poczucie przeciążenia i utratę wiary w przyszłość. Zrozumienie mechanizmów prowadzących do takiej decyzji może przyczynić się do tworzenia przyjaznego środowiska akademickiego, sprzyjającego odnalezieniu sensu oraz oparcia jeszcze zanim pojawi się myśl o rozstaniu z uczelnią.

Presja psychiczna

Jednym z coraz częściej wskazywanych powodów rezygnacji ze studiów staje się pogorszenie kondycji psychicznej. Okres nauki na uczelni, szczególnie w przypadku kierunków o dużym stopniu trudności, wiąże się z ogromnym wysiłkiem intelektualnym, presją osiągnięć, nieustanną oceną oraz koniecznością odnajdywania się w nowych i nierzadko stresujących relacjach społecznych. Osoby z większą wrażliwością, podatnością na lękki czy depresję często doświadczają tej presji w sposób wyjątkowo dotkliwy.

W takich okolicznościach pojawia się zjawisko wypalenia akademickiego. Towarzyszy mu emocjonalne wyjałowienie, rosnąca obojętność wobec nauki oraz stopniowa utrata wiary we własne zdolności. Student będąc w takim stanie traci chęć do działania, coraz trudniej mu utrzymać koncentrację, a codzienne obowiązki stają się przytłaczające. Niekiedy prowadzi to do rozwoju zaawansowanejj depresji, odbierającej nie tylko możliwość kontynuowania studiów, lecz także energię do codziennego życia. W takich sytuacjach decyzja o odejściu z uczelni nie wynika z chłodnego rozważenia przyszłości – staje się dramatycznym krokiem w stronę ocalenia siebie i odzyskania równowagi. Dlatego tak ważne okazuje się dostrzeżenie problemu i poszukiwanie wsparcia jeszcze zanim pojawi się myśl o przerwaniu nauki.

Studia, które nie spełniają oczekiwań

Jednym z istotnych powodów rezygnacji ze studiów okazuje się konfrontacja młodzieńczych wyobrażeń o uczelni z realiami akademickiego życia. Analizy Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego (OPI PIB) wskazują, że poczucie zawodu wobec wybranego kierunku oraz trudność w godzeniu nauki z pracą należą do głównych czynników prowadzących do decyzji o rezygnacji ze studiów. Wiele osób wybiera ścieżkę edukacyjną pod wpływem sugestii bliskich, chwilowej mody albo z powodu braku pełnej wiedzy o charakterze studiów i przyszłej pracy. Brak rzetelnych informacji o tym, co faktycznie oferują studia, prowadzi do bolesnego rozczarowania codziennością akademicką. Po kilku miesiącach okazuje się, że zajęcia nie budzą entuzjazmu, a wizja zatrudnienia po ukończeniu studiów okazuje się nieatrakcyjna i nieprzystająca do marzeń. Sytuację pogarsza konserwatywne podejście części uczelni, problemy organizacyjne oraz brak zajęć praktycznych dających szansę na zdobycie doświadczenia.

Kiedy student uświadamia sobie, że angażuje czas i energię w działania pozbawione satysfakcji i niewpływające na jego rozwój, wewnętrzna motywacja gwałtownie spada. Zakończenie takiej ścieżki może świadczyć o odwadze i dojrzałości, o umiejętności przyznania się do nietrafionego wyboru oraz rozpoczęcia poszukiwań kierunku bardziej zgodnego z zainteresowaniami i planami na przyszłość.

Wyzwania związane z finansami

Nie każdy rozpoczyna studia w podobnych realiach, dla wielu osób przeprowadzka do dużego miasta oznacza poważne obciążenie finansowe oraz konfrontację z różnicami społecznymi. Życie na kampusie okazuje się szczególnie wymagające dla studentów wywodzących się z mniejszych miejscowości lub rodzin o ograniczonych dochodach. Opłaty za mieszkanie, codzienne utrzymanie, zakup podręczników i dojazdy potrafią znacznie przekroczyć dostępne środki, nawet przy pomocy rodziny czy otrzymywanych świadczeń stypendialnych.

Wielu studentów podejmuje pracę zarobkową, co niejednokrotnie koliduje z obowiązkami na uczelni. Naukę w trybie dziennym trudno pogodzić z pełnoetatowym zatrudnieniem, natomiast studia zaoczne oferujące większą swobodę pociągają za sobą dodatkowe opłaty. W takiej sytuacji młodzi ludzie muszą nie tylko pracować, lecz także odkładać pieniądze na czesne, to właśnie sprawia, że codzienność staje się jeszcze trudniejsza. W rezultacie priorytetem staje się zarabianie pieniędzy, a edukacja schodzi na dalszy plan.

Zmiana priorytetów życiowych – parafraza

Czas studiów to etap pełen przeobrażeń wewnętrznych, wtedy to rodzą się nowe priorytety, cele i przekonania,które nie zawsze zgodne są z kontynuacją akademickiej ścieżki. Niekiedy kusząca oferta pracy staje się silniejszą motywacją niż chęć realizacja wcześniejszych planów i prowadzi do szybszego wejścia w świat zawodowy. Innym razem pojawia się idea własnego przedsięwzięcia, pochłaniająca uwagę i wymagająca całkowitego poświęcenia. Bywa również, że ktoś nagle odkrywa w sobie pasje całkowicie różne od obranej specjalizacji i pragnie oddać się im bez ograniczeń. W takiej sytuacji dalsze studiowanie wydaje się być stratą czasu i przeszkodą w rozwijaniu się w obszarze postrzeganym jako bardziej perspektywiczny.

Na zmianę życiowych planów potrafią oddziaływać także czynniki zewnętrzne. Choroba bliskiej osoby, konieczność opieki nad rodziną czy trudności natury prawnej potrafią przewartościować plany i zmienić kierunek działań. W takich okolicznościach przerwanie nauki nie powinno uchodzić za dowód słabości. Wręcz przeciwnie, umiejętność rozpoznania zmieniających się potrzeb i świadome skierowanie energii na sprawy osobiste oraz rodzinne świadczy o dojrzałości i odpowiedzialności. Trudności mogą wymusić chwilową przerwę, ale nie przekreślają dalszego rozwoju. Po przezwyciężeniu kryzysu pojawia się szansa na powrót do studiów z większą świadomością i nową energią.

Młodzi rodzice wobec studiów – świadoma decyzja czy konieczność rezygnacji?

Narodziny dziecka w czasie studiów zmieniają życie studentów w sposób radykalny i nieprzewidywalny. Nagle spada na barki nowa odpowiedzialność, przez co edukacja schodzi na drugi plan. Codzienna opieka nad niemowlęciem pochłania niemal całą uwagę i energię. Wielu młodych ludzi w tej sytuacji zaczyna widzieć studia nie jako szansę na rozwój, ale jako dodatkowe źródło stresu.

Bycie studentem wymaga regularności, koncentracji i dostępności czasowej. Trudno jednak utrzymać te elementy, gdy pierwszeństwo zyskuje troska o dziecko. Ciągły brak czasu, zmęczenie i próby pogodzenia wielu obowiązków prowadzą do przeciążenia. W takich warunkach część osób rezygnuje z nauki, zwłaszcza gdy otoczenie nie okazuje zrozumienia ani praktycznego wsparcia.

Łączenie rodzicielstwa z nauką na uczelni

Na polskich uniwersytetach coraz wyraźniej dostrzega się stopniową zmianę w traktowaniu studentów łączących naukę z opieką nad dziećmi. Choć obecność maluchów w murach uczelni nie stanowi jeszcze powszechnego zjawiska, przestaje budzić zdumienie. Widok wózka dziecięcego obok sali wykładowej czy niemowlęcia na rękach mamy czekającej na egzamin coraz częściej wywołuje akceptację zamiast skrępowania czy pełnych oceny spojrzeń.

Droga do pełnej normalizacji wciąż jest daleka, jednak otwartość wykładowców i administracji zaczyna realnie wpływać na rozwój przyjaznych rozwiązań. W zależności od przepisów obowiązujących na danej uczelni, studiujący rodzice mogą otrzymać pomoc finansową, realizować program w trybie indywidualnym albo zdecydować się na urlop dziekański. W debacie uczelnianej i publicznej coraz częściej podkreśla się również wagę rozwoju infrastruktury sprzyjającej łączeniu nauki z opieką nad dziećmi. Na niektórych wydziałach funkcjonują już pokoje dostosowane do karmienia i przewijania niemowląt. Kolejne rozwiązania można zaobserwować chociażby na kampusach w Krakowie, Cieszynie, Łodzi oraz Poznaniu, przy których funkcjonują już żłobki i przedszkola. Takie placówki pokazują wyższy poziom organizacji, dzięki któremu rodzice mogą uczestniczyć w zajęciach, wiedząc, że ich dzieci przebywają pod profesjonalną opieką w sąsiedztwie kampusu.

Jak odróżnić decyzję podyktowaną dojrzałością od próby ucieczki przed kłopotami?

Myśl o porzuceniu studiów powinna wzbudzić czujność i skłonić do szczerego spojrzenia na własne motywacje. Zanim zrobisz krok w stronę rezygnacji, zastanów się, co naprawdę stoi za tym pragnieniem. Pierwsze pytanie brzmi: „Czy umiem jasno określić przyczyny, dla których chcę odejść?”. Odpowiedzi w rodzaju „To zbyt trudne” albo „Ten kierunek mnie nie interesuje” często dotykają jedynie powierzchni sprawy. Przekonanie, że studia przekraczają Twoje możliwości, może sygnalizować trudności zdrowotne, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Natomiast poczucie, że kierunek zawiódł oczekiwania, bywa skutkiem rozczarowania połączonego z trudnością w dostrzeżeniu dalszej ścieżki rozwoju. W takim przypadku rezygnacja nie stanowi świadomego wyboru zmiany, lecz raczej próbę ucieczki przed poczuciem zagubienia.

Jak rozpoznać, czy decyzja o odejściu wynika z troski o rozwój, a nie z chęci ucieczki?

  • Masz przygotowaną inną drogę. Może to oznaczać wybór nowego kierunku lepiej dopasowanego do zainteresowań, rozpoczęcie nauki w szkole policealnej albo rozpoczęcie pracy zgodnej z nowymi planami zawodowymi.

  • Podjąłeś próbę rozwiązania trudności. Rozmowy z wykładowcą, spotkanie z psychologiem akademickim czy szczere dyskusje z bliskimi pomogły spojrzeć na sytuację z różnych punktów widzenia.

  • Rozważyłeś mniej radykalne rozwiązania. Sprawdziłeś możliwość urlopu dziekańskiego, zmianę specjalizacji, przeniesienie się na inny wydział albo do innej uczelni.

  • Twojej decyzji towarzyszyła refleksja. Zamiast działać pod wpływem emocji – zmęczenia, frustracji czy poczucia zawodu – przeanalizowałeś wszystkie „za” i „przeciw”, dzięki czemu emocje nie przesłoniły racjonalnego osądu

Jeśli masz wrażenie, że decyzję podpowiada impuls i przytłoczenie, daj sobie więcej przestrzeni. Gdy uciekasz od trudności, rzadko prowadzi to do satysfakcjonujących rozwiązań.

Jak zapobiec narastającemu zjawisku drop-outu?

Powstrzymywanie przedwczesnych rezygnacji z nauki akademickiej jest odpowiedzialnością zarówno studentów, jak i instytucji prowadzących zajęcia. Skuteczne działania wymagają wspólnego wysiłku oraz tworzenia atmosfery uczelnianej, która sprzyja otwartej komunikacji oraz wzajemnemu wsparciu. Dzięki temu studenci mogą czuć się bardziej zmotywowani, a uczelnie potwierdzają, że reagują na potrzeby i wyzwania studentów.

Wskazówki dla studentów i kandydatów

Pierwszym krokiem powinno być solidne rozeznanie. Wybór studiów nie powinien opierać się wyłącznie na nazwie kierunku ani na chwilowych trendach. Zamiast kierować się pierwszym wrażeniem, lepiej wniknąć głębiej, dokładnie przyjrzeć się programowi, sprawdzić plan zajęć na kolejnych semestrach i dowiedzieć się, z jakimi tematami trzeba będzie się zmierzyć. Warto też porozmawiać ze starszymi studentami i absolwentami, ich doświadczenia najlepiej pozwalają spojrzeć na studia z praktycznej perspektywy.

Studia nie powinny być traktowane jako ostateczny cel, lecz jako etap przygotowujący do przyszłej pracy i rozwoju. Niewiele kierunków w pełni odpowiada naszym wyobrażeniom. Czasami zajęcia wydają się mało ciekawe albo niepasujące do planów, jednak to właśnie one często rozwijają umiejętności, które później okazują się przydatne w pracy. Przykładowo, ktoś marzący o prowadzeniu agencji eventowej i organizowaniu koncertów może poczuć zniechęcenie podczas zajęć z logistyki lub zarządzania. A jednak dzięki takim treściom łatwiej planować przedsięwzięcia, prowadzić budżet i koordynować działania zespołu.

Uczelniane biura karier pomagają lepiej zrozumieć zależności między studiami a rynkiem pracy. Pokazują one, w jaki sposób wiedza zdobyta na uczelni przekłada się na konkretne zawody i jak można ją zastosować w praktyce.

Znaczenie uczelni w zapobieganiu problemom

Środowisko akademickie w znacznym stopniu kształtuje doświadczenia młodych ludzi i potrafi skutecznie przeciwdziałać zjawisku rezygnacji ze studiów. Udział w dniach otwartych i ogólnodostępnych wykładach pozwala kandydatom lepiej poznać charakter uczelni oraz specyfikę poszczególnych kierunków. Ważne, aby przekaz ze strony instytucji był jasny i uwzględniał zarówno mocne strony wybranej ścieżki edukacyjnej, jak i trudności, które mogą pojawić się w trakcie kształcenia.

Bardzo ważne jest także, aby uczelnia realnie wspierała studentów. Darmowa pomoc psychologiczna, przejrzyste świadczenia stypendialne oraz profesjonalne doradztwo zawodowe tworzą system wsparcia dla osób przeżywających kryzys. Ogromną rolę odgrywa także atmosfera panująca na uczelni. Życzliwość, gotowość do rozmowy oraz uważne podejście kadry dydaktycznej i administracyjnej pozwalają studentowi z wątpliwościami szukać rozwiązania w odpowiednim momencie – zanim podejmie decyzję o odejściu.

Nie każdy drop-out to porażka

W świecie, w którym dyplom akademicki wciąż uchodzi za przepustkę do lepszej przyszłości, decyzja o przerwaniu studiów okazuje się wyjątkowo trudna. Często decyzja ta zapada pod wpływem nagłego kryzysu czy wypalenia, ale zdarza się, że staje się świadomym krokiem, dowodem odwagi, dojrzałości i jasnego spojrzenia na własne potrzeby.

Najtrudniejsze okazuje się nie samo rozstrzygnięcie między dalszą nauką a rezygnacją, lecz pogodzenie się z tym, co w danym momencie życia naprawdę ma znaczenie. Dojrzałość nie polega na ślepym doprowadzaniu wszystkiego do końca. Czasem oznacza umiejętność zatrzymania się, wybrania innego kierunku i pójścia ścieżką, która lepiej odzwierciedla wewnętrzne pragnienia zamiast cudzych wyobrażeń o sukcesie.

Źródła:

Więcej aktualności

Wysoki kontrast
Rozmiar czcionki