Proces Boloński to całokształt działań podjętych przez kraje sygnatariuszy Deklaracji, które miały doprowadzić do utworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego ( EOSW).
Deklaracja Bolońska, podpisana 19 czerwca 1999 roku przez ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe w 29 krajach europejskich, zapoczątkowała proces istotnych zmian w systemach edukacji poszczególnych państw. Proces ten, określany często jako Proces Boloński, zmierza do utworzenia do 2010 roku - w wyniku uzgodnienia pewnych ogólnych zasad organizacji kształcenia - Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (European Higher Education Area).
Deklaracja Bolońska, podpisana 19 czerwca 1999 roku przez ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe w 29 krajach europejskich, zapoczątkowała proces istotnych zmian w systemach edukacji poszczególnych państw. Proces ten, określany często jako Proces Boloński, zmierza do utworzenia do 2010 roku - w wyniku uzgodnienia pewnych ogólnych zasad organizacji kształcenia - Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (European Higher Education Area).
- Zmiany demograficzne ( migracje, starzenie się społeczeństwa...),
- Nowe technologie informacyjne,
- Nacisk na zmiany jakościowe w edukacji („from teaching to learning", „from competence to capacity"...),
- Globalizacja edukacji - potrzeba zwiększenia konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego,
- Kształtowanie się europejskiego rynku pracy,
- Wzrost roli kształcenia ustawicznego.
- Przygotowanie absolwentów do potrzeb rynku pracy,
- Rozwój i podtrzymanie podstaw wiedzy zaawansowanej,
- Kształtowanie aktywnych postaw obywatelskich,
- Rozwój osobowy studentów.
Proces ten nie oznacza ujednolicenia europejskiego szkolnictwa wyższego. W chwili obecnej nawet używany wcześniej termin „harmonizacja" jest traktowany jako zbyt silny. Słowa kluczowe to „porównywalność" i „przejrzystość", natomiast coraz bardziej podkreśla się, że siła i atrakcyjność Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego leży w jego różnorodności.
W ramach Procesu Bolońskiego prowadzone są różnorakie działania szczegółowe, tworzące i doskonalące „narzędzia" umożliwiające realizację jego celów. Zaliczamy do nich:
1. System łatwo czytelnych i porównywalnych stopni (dyplomów)
3 podstawowe stopnie ( dyplomy):
2. Współdziałanie w zakresie zapewniania jakości kształcenia, wprowadzenie europejskiego systemu akredytacji.
1. zewnętrzne systemy zapewniania jakości:
a) współpraca agencji ewaluacyjnych i akredytacyjnych ( ENQA ),
b) wymiana doświadczeń,
c) wspólne kryteria i metodologia oceny jakości kształcenia.
2. wewnętrzne systemy zapewniania jakości.
Do sposobów realizacji idei tworzenia europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego zalicza się:
1) wprowadzenie systemu „łatwo czytelnych" i porównywalnych stopni ( dyplomów ),
2) wprowadzenie dwustopniowej, a następnie trzystopniowej struktury studiów,
3) wprowadzenie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów ( punkty ECTS ),
4) likwidowanie barier utrudniających mobilność studentów i pracowników uczelni,
5) propagowanie wymiaru europejskiego w szkolnictwie wyższym,
6) rozwijanie współpracy w zakresie zapewnienia wysokiej jakości kształcenia,
7) propagowanie i rozwijanie kształcenia ustawicznego,
8) włączenie studentów w realizację Procesu Bolońskiego.
1. System łatwo czytelnych i porównywalnych stopni (dyplomów)
3 podstawowe stopnie ( dyplomy):
- I stopień: Bachelor, licencjat;
- II stopień: Master, magister;
- III stopień: Doctor, doktor.
2. Współdziałanie w zakresie zapewniania jakości kształcenia, wprowadzenie europejskiego systemu akredytacji.
1. zewnętrzne systemy zapewniania jakości:
a) współpraca agencji ewaluacyjnych i akredytacyjnych ( ENQA ),
b) wymiana doświadczeń,
c) wspólne kryteria i metodologia oceny jakości kształcenia.
2. wewnętrzne systemy zapewniania jakości.
Do sposobów realizacji idei tworzenia europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego zalicza się:
1) wprowadzenie systemu „łatwo czytelnych" i porównywalnych stopni ( dyplomów ),
2) wprowadzenie dwustopniowej, a następnie trzystopniowej struktury studiów,
3) wprowadzenie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów ( punkty ECTS ),
4) likwidowanie barier utrudniających mobilność studentów i pracowników uczelni,
5) propagowanie wymiaru europejskiego w szkolnictwie wyższym,
6) rozwijanie współpracy w zakresie zapewnienia wysokiej jakości kształcenia,
7) propagowanie i rozwijanie kształcenia ustawicznego,
8) włączenie studentów w realizację Procesu Bolońskiego.
1. Suplement do dyplomu
Od 2005 roku każdy student kończący studia otrzymuje bezpłatnie suplement w jednym z powszechnie używanych języków europejskich.
Dyplom ukończenia studiów składa się z dwóch części:
2. Punkty Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS)
Zgodnie z obowiązującymi założeniami punkty ECTS przypisywane są poszczególnym przedmiotom, określają nakład pracy studenta związany z opanowaniem zakresu treści danego przedmiotu i jego zaliczeniem. Zaliczenie roku akademickiego wymaga zgromadzenia co najmniej 60 punktów, a semestru od 27 do 33 punktów ECTS. System ten ułatwia także projektowanie elastycznych programów studiów. Obecnie Uczelnia dąży do wykorzystania systemu ECTS jako systemu akumulacji osiągnięć studenta w różnych okresach studiów odbywanych w kraju i zagranicą.
3. Zwiększenie mobilności
Mobilność to możliwość transferowania punktów ECTS. Student wybiera sobie z szerokiej oferty edukacyjnej pewne moduły, które podlegają określonym dla każdego kierunku standardom. Kolejnym elementem, który pozwoliłby stać się studentem mobilnym jest studiowanie nie tylko w swojej macierzystej uczelni. Z programu tego może skorzystać każdy student naszej Uczelni po zaliczeniu drugiego roku, który ma wyraźnie sprecyzowane zainteresowania naukowe i chciałby je pogłębić w innej uczelni. Takie działania pozwalają studentowi poznać inne społeczności akademickie, zdobyć nowe doświadczenia naukowe jak również uzyskać dwa dyplomy, które zawsze stanowią impuls rozwoju.
Nasza Uczelnia podpisała umowę o współpracy międzynarodowej m.in.:
4. Zapewnienie jakości kształcenia
Popularność Uczelni to z pewnością potwierdzenie wysokiej jakości kształcenia. Proces dydaktyczny realizowany jest przez doświadczonych pracowników akademickich, wywodzących się z wielu renomowanych ośrodków takich jak:
Ocenianie wykładowców przez studentów to jeden z ważniejszych elementów wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia. Ocena ta ma przełożenie na dalsze zatrudnienie nauczyciela. Na wszystkich kierunkach studenci mają prawo do oceny wykładowcy.
Opracowane są również ankiety do hospitacji zajęć, co daje to możliwość wyrywkowej oceny wykładowców nie tylko z punktu widzenia studenta.
5. Kształcenie ustawiczne
Koncepcja nauki przez całe życie jest powiązana z pojęciem kształcenia ustawicznego. Kształcenie ustawiczne, nazywane także kształceniem permanentnym, jest procesem ciągłego zdobywania wiedzy, doskonalenia kwalifikacji i umiejętności, zarówno zawodowych, jak i ogólnych. Proces ten trwa w zasadzie przez całe życie. Ma więc ogromne znaczenie, co zostało podkreślone w "Strategii Kształcenia Ustawicznego do Roku 2010" przyjętej przez Radę Ministrów 8 lipca 2003 r. (opracowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu).
Kształcenie ustawiczne na poziomie wyższym obejmuje najczęściej studia niestacjonarne i wieczorowe, studia podyplomowe i kursy specjalistyczne. Coraz częściej uczelnie oferują kursy doskonalenia zawodowego realizowane wspólnie przez uczelnie i firmy zainteresowane szkoleniem swoich pracowników.
W obliczu takich wyzwań Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno - Ekonomiczna w Jarosławiu oferuje możliwość podjęcia nauki na studiach podyplomowych w zakresie pedagogiki, wyceny nieruchomości, gospodarki przestrzennej, zarządzania nieruchomościami i pośrednictwem w ich obrocie jak również uczestniczy aktywnie w rozwoju i propagowaniu kształcenia ustawicznego poprzez wspieranie działań Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Oferując szeroki wachlarz wykładów prowadzonych bezpłatnie w salach dydaktycznych.
Celem działań podejmowanych w ramach Uniwersytetu jest aktywizacja społeczna i stymulowanie rozwoju osobowego oraz intelektualnej, psychicznej i fizycznej sprawności osób starszych, prowadzenie działalności edukacyjnej, kulturalnej, twórczej, a także propagowanie aktywnego trybu życia.
6. Społeczny wymiar Procesu Bolońskiego
Pamiętając o społecznym wymiarze Procesu Bolońskiego, PWSTE w Jarosławiu stara się zapewnić równy dostęp do szkolnictwa wyższego oraz stworzyć warunki umożliwiające ukończenie studiów wszystkim studentom.
W tym celu na naszej Uczelni zostały podjęte następujące działania:
1) podpisano porozumienia z Uczelniami prowadzącymi studia magisterskie (II stopnia)
Cele te realizowane są w ramach 6 kół naukowych:
5) dla osób niepełnosprawnych ubiegających się o dofinansowanie kosztów nauki, wprowadzono program „STUDENT II - kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych".
Od 2005 roku każdy student kończący studia otrzymuje bezpłatnie suplement w jednym z powszechnie używanych języków europejskich.
Dyplom ukończenia studiów składa się z dwóch części:
- Część A dyplom,
- Cześć B czyli SUPLEMENT będący jego uzupełnieniem.
2. Punkty Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS)
Zgodnie z obowiązującymi założeniami punkty ECTS przypisywane są poszczególnym przedmiotom, określają nakład pracy studenta związany z opanowaniem zakresu treści danego przedmiotu i jego zaliczeniem. Zaliczenie roku akademickiego wymaga zgromadzenia co najmniej 60 punktów, a semestru od 27 do 33 punktów ECTS. System ten ułatwia także projektowanie elastycznych programów studiów. Obecnie Uczelnia dąży do wykorzystania systemu ECTS jako systemu akumulacji osiągnięć studenta w różnych okresach studiów odbywanych w kraju i zagranicą.
3. Zwiększenie mobilności
Mobilność to możliwość transferowania punktów ECTS. Student wybiera sobie z szerokiej oferty edukacyjnej pewne moduły, które podlegają określonym dla każdego kierunku standardom. Kolejnym elementem, który pozwoliłby stać się studentem mobilnym jest studiowanie nie tylko w swojej macierzystej uczelni. Z programu tego może skorzystać każdy student naszej Uczelni po zaliczeniu drugiego roku, który ma wyraźnie sprecyzowane zainteresowania naukowe i chciałby je pogłębić w innej uczelni. Takie działania pozwalają studentowi poznać inne społeczności akademickie, zdobyć nowe doświadczenia naukowe jak również uzyskać dwa dyplomy, które zawsze stanowią impuls rozwoju.
Nasza Uczelnia podpisała umowę o współpracy międzynarodowej m.in.:
- Huddersfield University Business School w Wielkiej Brytanii,
- Ukraiński Państwowy Uniwersytet Ekonomiki i Finansów w Kijowie,
- Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny w Drohobyczu,
- Uniwersytet Bankowości Narodowego Banku Ukrainy,
- Lwowski Instytut Ekonomiki i Turystyki,
- Odeski Instytut Finansów Ukraińskiego Państwowego Uniwersytetu Finansów i Handlu Międzynarodowego.
4. Zapewnienie jakości kształcenia
Popularność Uczelni to z pewnością potwierdzenie wysokiej jakości kształcenia. Proces dydaktyczny realizowany jest przez doświadczonych pracowników akademickich, wywodzących się z wielu renomowanych ośrodków takich jak:
- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie,
- Uniwersytet Medyczny w Lublinie,
- Uniwersytet Rzeszowski,
- Akademia Górniczo -Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie,
- Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie,
- Politechnika Krakowska,
- Politechnika Lubelska,
- Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza.
Ocenianie wykładowców przez studentów to jeden z ważniejszych elementów wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia. Ocena ta ma przełożenie na dalsze zatrudnienie nauczyciela. Na wszystkich kierunkach studenci mają prawo do oceny wykładowcy.
Opracowane są również ankiety do hospitacji zajęć, co daje to możliwość wyrywkowej oceny wykładowców nie tylko z punktu widzenia studenta.
5. Kształcenie ustawiczne
Koncepcja nauki przez całe życie jest powiązana z pojęciem kształcenia ustawicznego. Kształcenie ustawiczne, nazywane także kształceniem permanentnym, jest procesem ciągłego zdobywania wiedzy, doskonalenia kwalifikacji i umiejętności, zarówno zawodowych, jak i ogólnych. Proces ten trwa w zasadzie przez całe życie. Ma więc ogromne znaczenie, co zostało podkreślone w "Strategii Kształcenia Ustawicznego do Roku 2010" przyjętej przez Radę Ministrów 8 lipca 2003 r. (opracowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu).
Kształcenie ustawiczne na poziomie wyższym obejmuje najczęściej studia niestacjonarne i wieczorowe, studia podyplomowe i kursy specjalistyczne. Coraz częściej uczelnie oferują kursy doskonalenia zawodowego realizowane wspólnie przez uczelnie i firmy zainteresowane szkoleniem swoich pracowników.
W obliczu takich wyzwań Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno - Ekonomiczna w Jarosławiu oferuje możliwość podjęcia nauki na studiach podyplomowych w zakresie pedagogiki, wyceny nieruchomości, gospodarki przestrzennej, zarządzania nieruchomościami i pośrednictwem w ich obrocie jak również uczestniczy aktywnie w rozwoju i propagowaniu kształcenia ustawicznego poprzez wspieranie działań Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Oferując szeroki wachlarz wykładów prowadzonych bezpłatnie w salach dydaktycznych.
Celem działań podejmowanych w ramach Uniwersytetu jest aktywizacja społeczna i stymulowanie rozwoju osobowego oraz intelektualnej, psychicznej i fizycznej sprawności osób starszych, prowadzenie działalności edukacyjnej, kulturalnej, twórczej, a także propagowanie aktywnego trybu życia.
6. Społeczny wymiar Procesu Bolońskiego
Pamiętając o społecznym wymiarze Procesu Bolońskiego, PWSTE w Jarosławiu stara się zapewnić równy dostęp do szkolnictwa wyższego oraz stworzyć warunki umożliwiające ukończenie studiów wszystkim studentom.
W tym celu na naszej Uczelni zostały podjęte następujące działania:
1) podpisano porozumienia z Uczelniami prowadzącymi studia magisterskie (II stopnia)
- Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie,
- Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie,
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie,
- Uniwersytet Rzeszowski,
- Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie,
- Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie,
- Politechnika Krakowska,
- Politechnika Lubelska,
- Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza,
- Politechnika Łódzka Filia w Bielsku Białej,
- Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie,
- Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Cele te realizowane są w ramach 6 kół naukowych:
- Studenckie Koło Naukowe Pielęgniarstwa Pediatrycznego "Promotorzy Zdrowia"
- Studenckie Koło Naukowe "Fokus",
- Studenckie Koło Naukowe "Marketingu turystycznego",
- Studenckie Koło Naukowe "Voyager",
- Studenckie Koło Naukowe Europeistów,
- Studenckie Koło Naukowe Geodetów "Poligon".
- stypendia socjalne, dla studentów pozostających w trudnej sytuacji materialnej,
- stypendia naukowe, dla studentów wyróżniających się wysoką średnią ocen,
- stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych,
- stypendia mieszkaniowe,
- stypendia na wyżywienie,
- stypendia sportowe.
5) dla osób niepełnosprawnych ubiegających się o dofinansowanie kosztów nauki, wprowadzono program „STUDENT II - kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych".
Ogólnoeuropejskie przedsięwzięcie, którego istotą są zmiany w systemach szkolnictwa wyższego, a strategicznym celem jest stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i podniesienie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego.
1998 – Deklaracja Sorbońska (Francja, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania)
Podkreślono w niej, iż stworzenie europejskiego szkolnictwa wyższego jest podstawową droga do wspierania mobilności obywateli oraz nowych możliwości pracy oraz do ogólnego rozwoju kontynentu.
1999 – Deklaracja Bolońska (29 państw w tym Polska)
Określono następujące cele:
Uczenie się przez całe życie jest podstawowym elementem Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. W Europie zbudowanej na społeczeństwie i gospodarce opartej na wiedzy, strategie LLL (LifeLong Learning) są niezbędne, aby skutecznie zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z konkurencyjnością, nowymi technologiami oraz aby poprawić spójność społeczeństwa, równość szans i jakość życia.
2003 - Komunikat Berliński (40 państw) Uznając znaczenie badań jako integralnej części szkolnictwa wyższego, przyjęto 2 cele:
Wskazano następujące priorytety działań na kolejne lata:
Przyjęto jako priorytety do 2009 roku:
Wdrożenie polityki w zakresie uczenia się przez całe życie wymaga partnerstwa między władzami publicznymi, instytucjami Szkolnictwa Wyższego, studentami, pracodawcami i pracobiorcami. European Universities Charter on Lifelong Learning opracowana przez European University Association stanowi pożyteczny bodziec do tworzenia takich partnerstw. Skuteczna polityka LLL podstawowe zasady i procedury uznawania osiągnięć dotychczasowego uczenia się w oparciu o efekty uczenia się bez względu na to gdzie wiedza, umiejętności oraz inne kompetencje zostały nabyte na drodze formalnej, nieformalnej czy pozaformalnej. Należy zadbać o odpowiednie struktury organizacyjne oraz finansowanie. Rozwój ram kwalifikacji jest ważnym krokiem w kierunku wdrożenia uczenia się przez całe życie. Ostateczny termin wdrożenia Ram Kwalifikacji ma nastąpić do 2012 roku. Niezbędna jest koordynacja działań dotyczących Ram Kwalifikacji dla SzW oraz Ram Kwalifikacji dla Uczenia się przez całe życie.
2010 - Komunikat z Wiednia (47 państw)
Podtrzymano ustalenia z poprzednich konferencji i podkreślono potrzebę kontynuacji działań związanych z realizacją założeń Procesu Bolońskiego.
1998 – Deklaracja Sorbońska (Francja, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania)
Podkreślono w niej, iż stworzenie europejskiego szkolnictwa wyższego jest podstawową droga do wspierania mobilności obywateli oraz nowych możliwości pracy oraz do ogólnego rozwoju kontynentu.
1999 – Deklaracja Bolońska (29 państw w tym Polska)
Określono następujące cele:
- wprowadzenie systemu "łatwo czytelnych" i porównywalnych stopni (dyplomów),
- wprowadzenie studiów dwustopniowych,
- wprowadzenie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów (ECTS),
- usuwanie przeszkód ograniczających mobilność studentów i pracowników,
- współdziałanie w zakresie zapewniania jakości kształcenia,
- propagowanie problematyki europejskiej w kształceniu.
Uczenie się przez całe życie jest podstawowym elementem Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. W Europie zbudowanej na społeczeństwie i gospodarce opartej na wiedzy, strategie LLL (LifeLong Learning) są niezbędne, aby skutecznie zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z konkurencyjnością, nowymi technologiami oraz aby poprawić spójność społeczeństwa, równość szans i jakość życia.
2003 - Komunikat Berliński (40 państw) Uznając znaczenie badań jako integralnej części szkolnictwa wyższego, przyjęto 2 cele:
- rozszerzenie systemu studiów o trzeci stopień - studia doktoranckie,
- wzmocnienie współpracy w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego i Europejskiej Przestrzeni Badawczej.
Wskazano następujące priorytety działań na kolejne lata:
- rozwój studiów doktoranckich oraz powiązanie sektora szkolnictwa wyższego z sektorem badań,
- zapewnienie dostępności do studiów szczególnie studentom z grup o niższym statusie społecznym,
- usuwanie barier w mobilności poprzez m.in. akceptację pełnego uznawania okresu studiów zrealizowanego w uczelni partnerskiej,
- przyjęto dwa istotne dokumenty tj. standardy i wskazówki dotyczące zapewnienia jakości kształcenia oraz ramę kwalifikacji EOSW.
Przyjęto jako priorytety do 2009 roku:
- dalszą likwidację przeszkód w rozwoju mobilności,
- tworzenie krajowych strategii w zakresie wymiaru społecznego szkolnictwa wyższego,
- opracowanie baz danych w zakresie mobilności oraz wymiaru społecznego,
- zwrócenie uwagi na zatrudnialność absolwentów w odniesieniu do każdego z trzech cykli kształcenia;
- szeroką promocję założeń Procesu Bolońskiego w innych częściach świata.
Wdrożenie polityki w zakresie uczenia się przez całe życie wymaga partnerstwa między władzami publicznymi, instytucjami Szkolnictwa Wyższego, studentami, pracodawcami i pracobiorcami. European Universities Charter on Lifelong Learning opracowana przez European University Association stanowi pożyteczny bodziec do tworzenia takich partnerstw. Skuteczna polityka LLL podstawowe zasady i procedury uznawania osiągnięć dotychczasowego uczenia się w oparciu o efekty uczenia się bez względu na to gdzie wiedza, umiejętności oraz inne kompetencje zostały nabyte na drodze formalnej, nieformalnej czy pozaformalnej. Należy zadbać o odpowiednie struktury organizacyjne oraz finansowanie. Rozwój ram kwalifikacji jest ważnym krokiem w kierunku wdrożenia uczenia się przez całe życie. Ostateczny termin wdrożenia Ram Kwalifikacji ma nastąpić do 2012 roku. Niezbędna jest koordynacja działań dotyczących Ram Kwalifikacji dla SzW oraz Ram Kwalifikacji dla Uczenia się przez całe życie.
2010 - Komunikat z Wiednia (47 państw)
Podtrzymano ustalenia z poprzednich konferencji i podkreślono potrzebę kontynuacji działań związanych z realizacją założeń Procesu Bolońskiego.
Obecnie w PB uczestniczy 47 krajów:
Albania, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kazachstan,Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Mołdawia, Macedonia, Malta, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Watykan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy
Albania, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kazachstan,Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Mołdawia, Macedonia, Malta, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Watykan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy
- Mobilność studentów i pracowników uczelni,
- Kształtowanie postaw sprzyjających powstawaniu wspólnoty Europejczyków,
- Porównywalność kwalifikacji/dyplomów,
- Podniesienie atrakcyjności i konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego w świecie (różnorodność programowa i instytucjonalna),
- Dostosowanie kształcenia w poszczególnych krajach do potrzeb rynku pracy Unii Europejskiej,
- Zapewnienie jakości kształcenia w szkołach wyższych,
- Proces Boloński - narzędzia,
- Studia wielostopniowe,
- System akumulacji i transferu osiągnięć - ECTS,
- Suplement do dyplomu,
- Akredytacja europejska,
- Ramy kwalifikacji.